مجتبی گهستونی
نام عنبر (عنبل + امبل) در میان مناطق صنعتی ایران و به خصوص تاریخ نفت در حوزه شهرستان مسجدسلیمان به سمت شهرستان لالی بسیار شناخته شده است. از جمله شهر شرکت‌هایی ایران محسوب می‌شود که به واسطه فرهنگ شکل گرفته در آن قابل بررسی‌های متعدد است.
به دعوت بخشداری عنبر، شهرداری عنبر، اداره کل امور روستایی استانداری خوزستان و اداره‌کل میراث‌فرهنگی گردشگری صنایع‌دستی خوزستان به شهر عنبر با همراهی تنی چند از دیگر فعالان میراث‌فرهنگی و گردشگری دعوت شدیم تا برای جامعه محلی این منطقه سخن بگویم.
با ورود به سه راهی مسجدسلیمان-لالی، «عبدالرضا شهوازی» بخشدار عنبر منتظر ورودمان بود. اما پس از ورود به بخش عنبر، به روستاگردی پرداختیم تا با ویژگی برخی روستاهای این منطقه بیشتر آشنا شویم که در همان ابتدا سه دهیار زن به نام‌های «مروارید مهدی‌پور» دهیار روستای جاجوی علیا، «مریم خواجه» دهیار روستای جاجوی سفلی و «زهره اکبری» دهیار روستای سلیران از روستاهای منطقه به همراه تنی چند از بزرگ مردان روستاها جلویمان آمدند و خیر مقدم گفتند و توضیحاتی درباره روستاهای خود دادند.
در ساعات اولیه صبح، چیدن پونه از دامان طبیعت، تا شستن صورت با آب چشمه، سرحالمان کرد و هوای میل کردن «نان گِردهِ» با دوغ، کره محلی و چای تازه دم شده، اشتهایمان را باز کرد. انجام گردشگری آبی در دریاچه سد گتوند که آن دریاچه در محدوده سه شهرستان گتوند، لالی و مسجدسلیمان قرار دارد موجب شد تا با یکی از پتانسیل‌های این بخش از خوزستان آشنا شویم.
در ادامه بازدید از بخش‌های مختلف عنبر، به خصوص خانه‌ها و برخی قلعه‌های منطقه، شاپور حاجی‌پور شهردار شهر عنبر و تنی چند از اعضای شورای شهر و همچنین دهیاران و اعضای شورای روستا چند آبادی، گروه را همراهی کردند.
گردهمایی در حسینه علی بهرامی از بزرگان و معتمدین عنبر موجب شد تا به گفت‌وگوی چهره به چهره با دیگر بزرگان و معتمدین شهر عنبر بپردازیم. علاوه بر اینجانب، در این بازدید «اشکان مرادی» معاون مدیرکل امور روستایی استانداری خوزستان، «جمال عامری نسب» معاون گردشگری خوزستان، «سیروس داودی» نماینده تشکل‌های مردم‌نهاد در هیات نظارت استانداری خوزستان، «طاهر سبحانی» رئیس جامعه دفاتر خدمات مسافرتی، «بهنوش بساک کاظمی» مسئول کمیته گردشگری ورزشی هیات انجمن‌های ورزشی خوزستان، «زیبا راکی» مدیرعامل انجمن سفیران گردشگری، «روزبه سلمان» مدیر مجموعه گردشگری پردیس سلمان، «مهدیس مکوندی و ناصر محمودی» به نمایندگی از راهنمایان گردشگری و همچنین اعضای شورای شهر و برخی شوراهای روستایی، عمده دهیاران روستاهای عنبر، معاون سیاسی فراماندار مسجدسلیمان، مدیرعامل تعاونی دهیاران، مسئول کتابخانه عمومی عنبر و… حضور داشتند.
یکی از سخنرانان نشست با نخبگان، معتمدین و مسئولین شهر عنبر نگارنده این گزارش بود که در بخشی از سخنان خود به قرارگیری عنبر در میان چند حوزه تمدنی از غار پبده لالی گرفته تا نیایشگاه بردنشانده و صفه سرمسجد در مسجدسلیمان تا دیگر حوزه‌های شوشتر پرداختم.
در ادامه به ضرورت آموزش که نیاز دو سویه ماست پرداختم و سپس به مفهوم خانه و نه اقامتگاه اشاره کردم چرا که ما در عنبر با دو سبک زندگی عشایری و شرکتی مواجه هستیم. به مزیت‌های دیگر این منطقه که دورتادورش دریاچه سد گتوند است و قابلیت گردشگری آب و گردشگری ورزشی دارد پرداختم. با توجه به ویژگی‌های فرهنگی این منطقه از قابلیت‌های استفاده از قصه و روایت و در ادامه به ضرورت دوری از خام‌فروشی پشم گوسفند و بهره‌گیری از فرصت مناسب تولید و عرضه سوغات و صنایع‌دستی پرداختم.
در ادامه سخنرانی خود به وجود صدها گاومیش در این منطقه کوهستانی اشاره کردم و خواهان برگزاری جشنواره تولیدات لبنی شدم تا از شهرستان کارون با هزاران راس گاومیش پیشتازتر باشند. اشاره کردم که برای امنیت گردشگران، لازم است که سیستم آنتن دهی تلفن همراه و اینترنت عنبر نیز تقویت شود.
در پایان به زیبایی «گویش عرب‌کمری بختیاری» که در منطقه رایج است و حفظ طبیعت و دیگر ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی این منطقه اشاره کردم.
اما شهر عنبر در کجای خوزستان قرار گرفته است؟ عنبر در شمال غرب مسجدسلیمان و در شعاع ۴۵ کیلومتری این شهرستان واقع شده و به عنوان سی و هفتمین اثر مسجدسلیمان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
نام عنبر از نوعی گیاه که قبلا در آن منطقه روییده می‌شد گرفته شده است و از قدمت و تاریخ خاصی برخوردار است که به تلفظ عامیانه عنبل یا امبل گفته می‌شود.
عنبر با داشتن ویژگی‌های صنعتی، باستانی، تجاری و گردشگری جز شهرهایی منحصر فرد است که در کشور کمتر شهری با این ویژگی‌ها وجود دارد. موضوع این است که عنبر ناشناخته مانده است. این بخش همیشه در میان دیگر مناطق خوزستان آرام است، چون جمعیت بخش بیشتر کهنسال است و بنابراین فضاهای روستایی بسیار آرام است.
یادم می‌آید که در سال ۱۳۸۹ یک سفر به عنبر داشتم و از چالش کم آبی در برخی روستاهای این بخش گزارش تهیه کردم که همان موقع در رسانه‌های مختلف بازتاب داشت. حال با وجود اینکه در دورتادور عنبر دریاچه سد گتوند (رودخانه کارون) وجود دارد، همچنان برخی روستاهای عنبر با کمبود آب مواجه هستند.
بخش عنبر با چهار هزار نفر جمعیت و برخورداری از دو هزار رأس گوسفند و بیش از پانصد راس گاومیش و روزانه تولید بیش از ۳۰ هزار بشکه نفت قطعا نباید نه تنها مشکل کم آبی، بلکه هیچ کمبود دیگری داشته باشد.
اما علاوه بر شهردار عنبر و اعضای شورای شهر، «عبدالرضا شهوازی» بخشدار عنبر که دارای تحصیلات ارشد برنامهریزی شهری و کارمند رسمی وزارت کشور، بخش عنبر را یک بخش ساحلی، تاریخی و صنعتی توصیف کرد و گفت:«به نحوی گذرگاه تاریخ چه به لحاظ اقوام و چه به لحاظ اوج و افول به تبع صنعت نفت است و تا دهه هشتاد و قبل از آبگیری سد دارای معادن نمک و یکی از مراکز تولید نمک بود.»
وی یادآور شد: «عنبر دارای طبیعتی زیبا شامل کوه و دریا، چشمه‌سارهای فراوان، گیاهان دارویی و… می‌باشد، ضمن اینکه شهر عنبر به عنوان مرکز بخش بطور کامل ثبت ملی شده است. همچنین احاطه کل بخش توسط دریاچه به‌طول حدود نود کیلومتر، بیشتر نقاط قابل دسترسی آسان را به ساحل فراهم کرده است. در عنبر تلاقی دریا و کوه نمایان است. کوچک و آرام، اما سرشار از سکوت است و جهت گردشگری درمانی قابل سرمایه‌گذاری است.»
شهوازی از عنبر به عنوان یکی از قطب‌های پرورش گاومیش نام برد و از موقعیت جغرافیایی خاص منطقه که دارای راه‌های میانبر و مستقیم غیر از جاده اصلی به شهرستان‌های مسجدسلیمان، شوشتر، گتوند، لالی و اندیکا است یاد کرد.
وی در ادامه از وجود دو ایل‌راه مهم عشایری به نام‌های «نرگسی» و «عنبر» یاد کرد و اظهار داشت: «نرگسی میانبر اندیکا به بخش است و عنبر میانبر لالی به گتوند محسوب می‌شود. ضمن اینکه ایل راه نرگسی هنوز پرتردد و از نظر عمرانی در حال احیا است. لذا سرتاسر بخش عنبر از قدیم وارگه زمستانی عشایر بوده است.»
بخشدار عنبر با اشاره به اینکه در این بخش به جای مسجد از قدیم بقاع متبرکه وجود داشته و مرکز مذهبی محسوب می‌شده و تاکنون هم این شیوه پابرجاست گفت: «عنبر در شاهراه اعتقادی بختیاری‌ها قرار گرفته است. شمال آن به بقاع پیرشاه و بابا روزبهان، شرق آن به بابازاهد و بابااحمد، از جنوب به هفت شهیدان و از غرب به بقعه محمدبن زید و از جنوب غربی به چهل پیر شوشتر ارتباط دارد.»
وی تاکید کرد: «وجود برخی آثار تاریخی نظیر تپه کلانتر و لوح پرنوشته حکایت از قدمت سکونتی دارد. همچنین روستایی به نام پر شوشتری داشته که نشان از ترکیب فرهنگی و قومی در گذشته دارد.
مرکز بخش عنبر قبل از انقلاب دارای همه نوع امکانات از جمله سینما (هم اکنون بنای قدیمی سینما موجود است اما باید احیا شود)، استخر، باشگاه، درمانگاه، حمام، پاسگاه، بخشداری و شهرداری بوده که نشان از رونق منطقه داشته است.
بخشدار عنبر در ادامه وجود قلعه‌های تاریخی همچون قلعه کنجدکار، قلعه بوستانی، قلعه نعمت‌زاده و قلعه کلانتر را قابل احیا دانست که قابلیت سرمایه‌گذاری برای رونق بخشی در حوزه گردشگری را دارند.
https://sobhekhouzestan.ir/?p=6183
